Przewodnik: Dostęp do informacji publicznej na poziomie lokalnym

Dostęp do informacji publicznej to nie tylko przepisy prawa. To przede wszystkim jeden ze standardów demokracji i kluczowy element umożliwiający udział obywateli i obywatelek w procesach podejmowania decyzji. Świadomy udział. Oparty na wiedzy dotyczącej określonych zjawisk, działań władz, czy czynności, które podejmują jej przedstawiciele i przedstawicielki. Nie zawsze jednak, władze widzą korzyści z dzielenia się wiedzą z mieszkańcami i mieszkankami. Z naszych rozmów z aktywistami i aktywistkami w całej Polsce, przeprowadzanymi zarówno w toku bieżących działań Fundacji ePaństwo, jak i przy okazji realizacji projektu badawczego z naszymi partnerami z Węgier i Rumunii,  wyłania się obraz nieufności władzy do obywateli i obywatelek oraz obywateli i obywatelek do władzy. Z jednej strony, przedstawiciele i przedstawicielki władz uważają często, że mieszkańcy i mieszkanki “szukają dziury w całym”, czy paraliżują ich pracę poprzez składanie wniosków o udostępnienie informacji publicznej. Z drugiej zaś strony, reakcją mieszkańców i mieszkanek na takie postawy jest rosnący brak zaufania do państwa i jego instytucji. 

Brak przejrzystości funkcjonowania instytucji publicznych oznacza również ich mniejszą efektywność. Dostęp do informacji, oprócz tego, że jest fundamentem procesów partycypacyjnych, jest również podstawowym mechanizmem sprawowania kontroli społecznej. Na szczęście, te problemy nie są codziennością każdej wspólnoty samorządowej. Świadczy o tym chociażby przedstawiony powyżej cytat z naszego badania. Obywatele i obywatelki potrafią często “wywalczyć” dla siebie i innych większą przejrzystość działania władz. Jest to tym bardziej istotne na poziomie samorządowym, gdzie te działania (lub zaniechania) są widoczne szybciej i często są bardziej odczuwane przez członków i członkinie wspólnoty samorządowej. Również z tego powodu - podobnie jak w przypadku przewodnika “Udział organizacji pozarządowych i grup nieformalnych w procesie podejmowania decyzji na poziomie lokalnym” skupiliśmy się na dostępie do informacji na tym poziomie administracyjnym.