Aleksandra Toeplitz
23 czerwca 2020
Przeczytasz w 7 minut
Przejrzystość jest jednym z filarów demokracji. Wprowadzenie skutecznych mechanizmów, zapewniających transparentność władzy, daje obywatelom i obywatelkom większą kontrolę społeczną i większe możliwości wykrycia nieprawidłowości. Dobra i uczciwa władza nie boi się swoich obywateli i nie ma powodów, aby ukrywać przed nimi informacje. Rozumie, że zapewnienie wyborcom dostępu do danych, zwiększa poziom zaufania do instytucji i reprezentujących je osób. Potrzeba kontroli społecznej dotyczy zwłaszcza kwestii związanych ze stanem posiadania poszczególnych polityków oraz istnieniem potencjalnych konfliktów interesów. Dlatego wezwaliśmy kandydatów na urząd Prezydenta RP m.in. o udostępnienie oświadczeń majątkowych (zgodnie ze wzorem obowiązującym Prezydenta RP) w formie elektronicznej na stronie www ich kampanii. Część kandydatów ma już publicznie dostępne oświadczenia, uważamy jednak, że wyborcy powinni mieć do nich jak najłatwiejszy dostęp bezpośrednio ze stron kandydatów.
Chaos w systemie oświadczeń majątkowych
Od lat obserwujemy brak wystarczających rozwiązań systemowych, mających na celu zapewnienie pełnej przejrzystości finansowej polityków i urzędników. Prezydent RP zgodnie z art. 10 ust. 3 ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne, nie musi w ogóle upubliczniać swojego oświadczenia majątkowego: "informacje zawarte w oświadczeniu o stanie majątkowym stanowią tajemnicę prawnie chronioną i podlegają ochronie przewidzianej dla informacji niejawnych o klauzuli tajności ‘zastrzeżone’”. Nie widzimy przyczyn, dla których Prezydent i pozostali wysocy urzędnicy państwowi, nie mają - w przeciwieństwie np. do radnych gminnych, obowiązku publicznego ujawniania informacji o stanie majątkowym. Jeżeli chodzi o oświadczenia majątkowe, do których składania są zobowiązane inne osoby wykonujące funkcje publicznie, to rozwiązania ustawowe również wymagają zmian. Polska pozostaje jednym z niewielu krajów, w których oświadczenia majątkowe są wypełniane ręcznie. Taki sposób ich wypełniania i publikacja w formie nieczytelnych skanów, uniemożliwiają w praktyce sprawowanie kontroli instytucjonalnej (np. przez CBA) oraz społecznej, nad informacjami o majątku osób pełniących funkcje publiczne. To również oznacza, że nie można skutecznie dokonywać bieżących analiz, porównywać wzrost majątku rok do roku czy efektywnie ujawniać potencjalnego konfliktu interesów. Analizę oświadczeń utrudnia dodatkowo fakt, że system jest regulowany wieloma ustawami i mamy w tej chwili do czynienia z co najmniej 16. wzorami oświadczeń. Stanowi to barierę w analizie dokumentów w przypadku gdy polityk czy urzędnik zmienia stanowisko w ciągu roku. Dodatkowo, obecnie każda instytucja osobno publikuje jawne oświadczenia na swoich stronach internetowych. Każda ze stron ma swoją architekturę i poszukiwania oświadczeń osób, które pełniły na przestrzeni lat wiele funkcji są bardzo trudne. Jak pokazuje nasze doświadczenie, obecny zapis o ograniczonym czasie przechowywania utrudnia skuteczną weryfikację uczciwości polityków. Wiedza o majątku funkcjonariusza publicznego nie może kończyć się tylko na ostatnich kilku latach pełnienia funkcji.
W związku z powyższym, zwróciliśmy się do każdego z kandydatów z pytaniem czy jeżeli zostanie wybrany na urząd Prezydenta RP, wykorzysta Pan inicjatywę ustawodawczą, do wniesienia o przyjęcie przepisów o:
Jak odpowiedzieli kandydaci
AKTUALIZACJA:
Andrzej Duda między innymi dzięki naszym ostatnim działaniom, udostępnił 26 czerwca oświadczenie majątkowe. Tutaj link do oświadczenia Prezydenta: https://bit.ly/3862e9z. Wolelibyśmy gdyby, to były oświadczenia za wszystkie ostatnie lata kadencji, ale i tak cieszymy się z tego przejawu jawności.
Dostaliśmy również odpowiedź od Szymona Hołowni, cytujemy w całości: “W imieniu Szymona Hołowni pragnę serdecznie podziękować za Waszą długoletnią działalność na rzecz zwiększenia przejrzystości życia publicznego. W pełni zgadzamy się, że przejrzystość jest jednym z filarów demokracji. Szymon Hołownia zapewnia, że jako Prezydent RP będzie sojusznikiem wszelkich działań mających na celu polepszenie dostępu obywateli do informacji publicznej, w tym informacji o majątku osób pełniących ważne funkcje publiczne. Dlatego Szymon Hołownia podejmie chętnie, po przeprowadzeniu konsultacji społecznych oraz rozmów z ekspertami i organizacjami pozarządowymi, inicjatywy ustawodawcze mające na celu wprowadzenie do naszego systemu prawnego zmian, obejmujących wszystkie cztery postulaty zawarte w przygotowanej przez Fundację petycji. Jednocześnie zapewniam, że Szymon Hołownia złoży pełne oświadczenie majątkowe w pierwszym tygodniu sprawowania urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej."
Autorzy: Krzysztof Izdebski, Aleksandra Toeplitz