Kim są doradcy społeczni Ministrów?

Doradcy społeczni ministrów wykonują swoją pracę za darmo, ale z uwagi na bliskie kontakty z szefami urzędów mogą mieć duży wpływ na realizacji zadań publicznych. Na co dzień pracują na rzecz innych podmiotów, a więc potencjalnie może występować ryzyko konfliktu interesów. Po informacjach, że wśród doradców społecznych Ministra Cyfryzacji była osoba związana z chińskim gigantem technologicznych Huawei zdecydowaliśmy się zbadać jak wygląda sytuacja w wybranych resortach. Interesowały nas dane doradców, dokumenty powołujące ich na te stanowiska oraz miejsce ich zatrudnienia. Ponieważ takie informacje nie zostały ujawnione na stronach resortów, zwróciliśmy się do nich z wnioskami o udostępnienie informacji publicznej.

Doradcy niechętnie widziani czy pokazywani?

Zacznijmy od tych ministrów, którzy nie powołali doradców. Minister Edukacji Narodowej „z uwagi na optymalizację kosztów nie korzystała z usług doradców społecznych”. Doradcy społecznego nie posiada również Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Minister Sprawiedliwości, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, Minister Inwestycji i Rozwoju oraz Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Podobną odpowiedź uzyskaliśmy również z Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. W odpowiedzi na wniosek stwierdzono, że „nie powołano doradcy społecznego Prezesa Rady Ministrów”. Ta odpowiedź budzi nasze wątpliwości, bo ze strony Kancelarii wynika, że Premier utworzył w dniu 13 kwietnia 2018 r. zespół doradców. Część z nich została zresztą przedstawiona w mediach. Warto też  uzupełnić, że z pomocy doradców korzystają inne osoby związane z Kancelarią. W tym przypadku, informacje zostały ujawnione na stronie. Są to osoby zatrudnione w KPRM, ale również oznaczone częściowo jako doradcy. Z tabeli wynika, że wcześniej prowadzili własną działalność gospodarczą lub pracowały w sektorze prywatnym, m.in. w Deloitte Doradztwo Podatkowe, Fratria sp. z.o.o czy Super Express. Pełna lista dostępna jest tutaj.

Wiemy kto doradza, ale nie wiemy gdzie pracuje

Pozostałe ministerstwa przekazały informacje, że powołano doradców społecznych, choć w niektórych przypadkach zaskakuje, że nie posiadają wiedzy o miejscu ich stałego zatrudnienia. Minister Zdrowia korzysta z usług trzech doradców: Tomasza Piechuli, Macieja Wyszoczarskiego i Jakuba Banaszka. Jednakże, „Biuro Kadr nie posiada” danych dotyczących ich pracy poza urzędem. Podobnie, Minister Finansów powołał na stanowisko doradcy pana Jacka Mariusza Bućko, ale nie zobowiązano go do przedstawienia dokumentacji dotyczącej zatrudnienia. Tajemnicą pozostaje również miejsce zatrudnienia doradcy społecznego Ministra Środowiska, Pana Marcina Jastrzębskiego. Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego korzysta ze wsparcia aż 17 doradców społecznych, ale również przyznaje, że „nie posiada informacji o [ich] miejscu zatrudnienia” Pełna wiedza o współpracownikach Tym mogą pochwalić się tylko nieliczni. Minister Przedsiębiorczości i Technologii ujawnił (choć w jednym przypadku tylko częściowo) miejsce zatrudnienia swoich doradców. Pan Michał Szaniawski prowadzi „własną działalność gospodarczą”, a pan Artur Chmielewski jest zatrudniony w NASA. Minister Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej w odpowiedzi na nasz wniosek przekazał informacje o składzie Zespołu Doradczego do spraw Rybołówstwa Bałtyckiego oraz powołanego w 2016 Konwentu Morskiego. W skład Konwentu wchodzą „przedstawiciele branży morskiej, stoczniowej i portowej, przedstawiciele świata nauki, eksperci wyróżniający się wiedzą i doświadczeniem w zakresie gospodarki morskiej oraz osoby związane z morzem. Tylko przy części nazwisk wskazano miejsce zatrudnienia. Ciekawostką jest, że w skład Konwentu wchodzi np. Ks. Abp Sławoj Leszek Głódź.

Schowani doradcy

Najbardziej zaskakująca odpowiedź przyszła z Ministerstwa Cyfryzacji, czyli tego samego, którego osoba doradcy społecznego sprowokowała nas do zbadania sprawy. Otóż zdaniem Ministra, imiona i nazwiska doradców (a wskazano, że jest ich dwóch) nie mogą zostać nam ujawnione „ze względu na prywatność osób fizycznych”. Mimo obowiązku wynikającego z art. 16 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej, Minister nie wydał decyzji administracyjnej odmawiającej dostępu do tych informacji. Wiemy jedynie, że osoby te pełnią funkcję na podstawie porozumienia o wykonywaniu świadczeń wolontarystycznych. Z treści umowy wynika, że jedna z osób może posługiwać się tytułem Doradcy społecznego w Ministerstwie Cyfryzacji ds. obszaru EZD RP, a druga doradcy społecznego ds. analizy biznesowej.  Niezależnie od tego, że doradcy mogą korzystać ze zwrotów kosztów podróży i diet, nie rozumiemy dlaczego zdaniem Ministra osoba mogąca powoływać się na związki z nim ma pozostać anonimowa. Wezwaliśmy Ministra do wydania decyzji. Może w jej uzasadnieniu znajdziemy taki powód.

Czy informacje są bezpiecznie?

Rola doradców społecznych wydaje się istotna nie tylko z uwagi na to, że mają łatwy dostęp do Ministra, ale również dlatego, że mają dostęp do informacji niedostępnych na co dzień dla opinii publicznej. Zarówno Ministerstwo Cyfryzacji, jak i Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii (w formie świadczenia usług eksperckich) czy Ministerstwo Środowiska (w formie porozumienia o wykonywaniu zadań doradcy społecznego) zobowiązują swoich doradców do zachowania w tajemnicy wszystkich informacji w związku z wykonywaniem usług. W pozostałych przypadkach albo takie klauzule nie występują lub w ogóle nie przedstawiono dokumentu określającego zasady współpracy z doradcami. W kontekście potencjalnego ryzyka konfliktów interesów, zdecydowanie należy ujednolicić zasady dostępu do informacji i ich ochrony.

Jak powinno być

Z naszej analizy wynika, że sposób powoływania doradców społecznych jest zróżnicowany w zależności od resortu. Nie ma spójnej polityki wyboru doradców. Nie wiemy też czy są sprawdzani pod kątem potencjalnego konfliktu interesów. W tym kontekście niepokoi szczególnie praktyka tych resortów, które nie posiadają wiedzy, gdzie doradcy są zatrudnieni. Doceniamy, że żadne z ministerstw oprócz resortu cyfryzacji nie próbowało ukrywać danych doradców. Wątpliwości budzi jednak odpowiedź Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, gdyż z innych dokumentów wynika, że Prezes korzysta z wsparcia doradców. Rekomendujemy, aby dane takie jak imiona, nazwiska, okres powołania i miejsce zatrudnienia doradców były publikowane na stronach internetowych resortów i były na bieżąco aktualizowane oraz wprowadzono jednolite zasady współpracy z doradcami społecznymi.

Lista udostępnionych informacji na temat doradców społecznych:

Ministerstwo Cyfryzacji... Oraz dokument zawierający pozostałe dane uzyskane z cześci resortów