Oświadczenie europejskich organizacji na rzecz prawa do informacji z okazji Dnia Prawa do Informacji.

Fundacja ePaństwo dołączyła do grona organizacji krytycznie odnoszących się do stanu prawa do informacji na świecie. Z jednej strony cieszymy się, że prawo do informacji jest coraz powszechniej uznawane przez prawodawstwo, ale z drugiej zauważamy mnóstwo problemów w realizacji tego prawa. Poniżej znajdziecie treść listu. No i jednak poświętujcie trochę dzisiaj! Podczas pierwszego, oficjalnie ustanowionego Międzynarodowego Dnia Prawa do Informacji, europejskie organizacje obywatelskie zajmujące się dostępem do informacji wyraziły obawy dotyczące braku przejrzystości rządów jako elementu szkodliwego dla procesów demokratycznych i pociągającego za sobą rosnący brak zaufania i demagogiczny populizm w Europie. Niedawny monitoring przeprowadzony przez organizacje społeczne pokazał, że pomimo znaczącego postępu – istnieje już bowiem 111 ustaw określających dostęp do informacji w skali globalnej i rządy regularnie publikują istotne dane dotyczące wydatków i usług publicznych – wciąż borykamy się z poważnymi niedostatkami przejrzystości procesów politycznych, które osłaniają działania rządu przed publicznym wglądem. Według raportu przedstawionego przez organizacje, jedną z największych przeszkód na drodze otwartości rządów jest brak adekwatnego systemu dokumentacji: list spotkań urzędników i notatki z tych spotkań nie są zachowywane, nie ma śladu wymiany między lobbystami, zatem decyzje podejmowane są bez właściwego uzasadnienia i poparcia w faktach. Kolejnym poważnym problemem jest nadużywanie wyjątków, zwłaszcza prawa do prywatności, aby ukryć aktywności urzędników podczas pełnienia ich obowiązków służbowych, m.in udział w spotkaniach czy podróże i związane z nimi wydatki. Szczególnym powodem do zaniepokojenia zidentyfikowanym przez europejskie grupy zajmujące się społeczeństwem obywatelskim jest brak przejrzystości podejmowania decyzji kluczowych dla szerokiej opinii publicznej, zarówno na poziomie Unii Europejskiej, jaki i w skali poszczególnych państw członkowskich. Jednym z wymienionych w raporcie przykładów jest odmowa ujawnienia przez organy unijne dokumentów dotyczących legalności porozumienia UE z Turcją w sprawie migrantów z marca 2016 r. Przykład ten dowodzi, że otwartość pozwala na debatę o faktach w miejsce tendencyjnego dyskursu naznaczonego ksenofobią. Organizacje skrytykowały wspomniane porażki na polu przejrzystości, odnotowując, że w tym roku obchodzone jest 250-lecie przyjęcia pierwszego na świecie aktu dotyczącego wolności informacji – szwedzkiej ustawy z 1766 roku – oraz że wszystkie najważniejsze instytucje międzynarodowe zajmujące się prawami człowieka, włącznie z Europejskim Trybunałem Praw Człowieka i Komisją Praw Człowieka ONZ, jak również traktaty unijne i konstytucje państw członkowskich uznają dostęp do informacji za jedno z fundamentalnych praw. Mamy świadomość tego, że dobry rząd to otwarty rząd – oznajmiła Helen Darbshire, Dyrektor Generalna Access Info Europe – ale wciąż widzimy zbyt wiele oporu wobec prawdziwego otwarcia i zbyt wiele ciemnych zaułków w świecie władz publicznych. Tu nie chodzi nawet o ukrywanie takich problemów, jak korupcja czy brak skuteczności działań – dodał Guido Romeo z Diritto di Sapere – w wielu krajach obserwujemy urzędników publicznych, którzy jeszcze nie przyjęli do wiadomości faktu, że odpowiadają przed społeczeństwem, przed wyborcami, którzy ich wybierają i napełniają publiczny portfel, płacąc podatki. Prawo dostępu do informacji dotyczących wspólnych interesów społecznych jest niezbędne, aby dziennikarze mogli efektywnie wypełniać swoją rolę. Gdy informacja, pochodząca czy z prywatnych, czy z publicznych źródeł, dociera do opinii publicznej przez przeciek, dziennikarzom i sygnalistom należy zapewnić ochronę. – stwierdziła Renate Schroeder, Dyrektor Europejskiej Federacji Dziennikarzy (EFJ). 16 organizacji domaga się natychmiastowych działań mających na celu odwrócenie tej sytuacji, m.in. poprzez wypracowanie lepszych praktycznych sposobów dostępu do informacji, przyspieszenie wprowadzania w życie zobowiązań podjętych w ramach Partnerstwa na Rzecz Otwartych Rządów oraz podpisanie i ratyfikowanie Konwencji Rady Europy ds. Dostępu do Dokumentów Urzędowych – pierwszej na świecie wiążącej umowy dotyczącej prawa dostępu do informacji. Organizacje: Access Info Europe, Spain/Europe Citizens Network Watchdog Poland, Civio Foundation, Spain Diritto di Sapere, Italy ePanistwo Foundation, Poland European Federation of Journalists, Europe Fair-Play Alliance, Slovakia Freedom of Information Forum Austria, K-Monitor, Hungary GONG, Croatia N-Ost, Germany Open Knowledge Foundation Deutschland, Germany Request Initiative, United Kingdom Right to Know Ireland, Ireland Spinwatch, United Kingdom Vouliwatch, Greece